Bilim insanları dünyanın en eski masa oyunlarından birinin kurallarını nihayet çözmüş olabilir. Güneydoğu İran’da bulunan Şehr-i Sokhta’da, 1977’de bir mezardan çıkarılan yaklaşık 4 bin 500 yıllık masa oyunu, yıllar süren araştırmaların ardından uzmanlar tarafından çözülmeye başlandı.
Güneydoğu İran’da bulunan antik bir masa oyunu, kazısından yarım asır sonra anlam kazandı. Bilim insanları, binlerce yıllık bu oyunun nasıl oynanabileceğine dair olası kuralları ortaya koydu. İngiltere’den bir bilgisayar bilimci ve İranlı bir arkeoloğun iş birliğiyle oyunun olası kuralları yeniden canlandırıldı ve 50 tecrübelli oyuncu üzerinde test edildi.
Şehr-i Sokhta’da bulunan bu antik oyun seti; bir oyun tahtası, 27 taş, 20 dairesel alan ve dairesel şekillerle işlenmiş 4 zar içeriyordu. Bu eşyaların bir masa oyununun tam seti olduğu düşünülüyor. Oyun, Mezopotamya’da oynanan ve benzerlik taşıyan Ur Kraliyet Oyunu’na yakın bir tasarıma sahip olsa da kurallarındaki farklar çözümü zorlaştırıyordu.
Essex Üniversitesi’nden bilgisayar bilimci Sam Jelveh ve bağımsız arkeolog Hossein Moradi, bu antik oyunun kurallarını yeniden oluşturmak için fiziksel kanıtları ve olasılık modellemesini birleştirdi. Araştırmacılar, dönemin diğer oyunlarından ilham alarak Şehr-i Sokhta oyununda kullanılan taşların rollerini belirledi. Her biri iki oyuncuya ait birer set olarak tasarlanan taşlar, oyunda farklı amaçlarla kullanılıyordu. Yıldız şekilli taşlar “güvenli bölgeler” olarak işlev görürken, koni şeklindeki taşlar rakibi engellemek için kullanılıyordu.Tahta üç bölümden oluşuyor: .Oyuncular, zar atarak taşlarını tahtada ilerletiyor ve rakiplerini geride bırakmaya çalışıyordu.
Araştırmacılar tarafından oluşturulan olası kurallar, 50 tecrübeli oyuncuyla test edildi. Sonuçlar, oyunun hem özgün hem de tekrar oynanabilir bir tasarıma sahip olduğunu ortaya koydu. Ancak bilim insanları, bu kuralların kesin olmadığını, yalnızca taşlar ve tahta üzerindeki analizlere dayalı bir öneri sunduklarını belirtiyor.
MÖ 3. binyılda zirveye ulaşan Şehr-i Sokhta, Doğu İran platosunun önemli şehirlerinden biriydi. Burada bulunan masa oyununun MÖ 2 bin 600-2 bin 400 yıllarına tarihlendiği düşünülüyor. Aynı döneme ait yüzlerce benzer oyun, bölgenin sosyal hayatında masa oyunlarının ne kadar popüler olduğunu gözler önüne seriyor. Araştırmacılar, bu oyunların “yirmi kare oyunu” veya “yirmi oyunu” olarak anıldığını, ancak her kültürün bu oyunlara farklı isimler verdiğini ifade etti.