Dünyanın en büyük uranyum tedarikçilerinden Nijer'de 26 Temmuz'da yaşanan askeri darbe, ülkenin küresel uranyum arzının karşılanmasındaki önemini bir kez daha gündeme getirdi. Nijer, dünyanın en büyük uranyum tedarikçileri listesinde 7. sırada yer alıyor. Ülke, Fransa'nın 3. AB'nin de 2. en büyük uranyum tedarikçisi konumunda bulunuyor.
Radyoaktif zehirli bir metal olan uranyum, kanser tedavisinden denizciliğe, silah sanayisinden nükleer enerji tesislerine kadar birçok farklı alanda kullanılıyor.
Dünya Nükleer Birliği (WNA) verilerine göre, Afrika'nın en yüksek dereceli uranyum cevherine sahip Nijer, geçen sene 2 bin 20 metrik ton uranyum üretti.
Nijer, dünyanın en büyük uranyum tedarikçileri listesinde de 7. sırada yer alıyor. Tek başına küresel uranyum arzının yüzde 43'ünü karşılayan Kazakistan, geçen sene ürettiği 21 bin 227 metrik tonluk uranyumla dünyanın en büyük uranyum tedarikçisi olarak kabul ediliyor. Kazakistan'ı 7 bin 351 metrik tonla Kanada, 5 bin 613 metrik tonla Namibya izliyor.
Dünyadaki uranyum arzının yüzde 5'ini karşılayan Nijer'de 311 bin 110 metrik tonluk uranyum rezervi bulunuyor.
18 nükleer santralde 56 reaktörü çalıştırmak için yıllık ortalama 7 bin 800 metrik ton doğal uranyuma ihtiyaç duyan Fransa, eski sömürgesi Nijer'den yaklaşık 50 yıldır uranyum temin ediyor.Fransız devletine ait nükleer enerji şirketi Orano, eski ismiyle "Areva", Nijer devletiyle Sahra Çölü'nde yer alan Arlit kenti yakınlarındaki açık ocak maden sahasını işletiyor.
Euratom Tedarik Ajansına (ESA) göre, Nijer, 2005-2020 döneminde, Kazakistan ve Avustralya'nın ardından arzın yüzde 19'unu karşılayarak Fransa'nın 3. en büyük uranyum tedarikçisi konumunda bulunuyor.
Uranyum tedarikinde sadece Nijer'e bağımlı olmayan Fransa'nın halihazırda 3 yıllık ihtiyacı karşılayacak zenginleştirilmiş uranyum stoku olduğu tahmin ediliyor. Buna karşın Avrupa Birliği (AB), uranyum ihtiyacının yüzde 25'ini Nijer'den karşılıyor. Nijer, Kazakistan'ın ardından AB'nin en büyük 2. uranyum tedarikçisi olarak kabul ediliyor.Orano, Fransız basınına yaptığı açıklamada, 26 Temmuz'daki darbenin ardından Nijer'den Fransa'ya uranyum tedarikinin durdurulduğu yönündeki haberleri yalanlamış ve sahada çalışmaların hala devam ettiğini duyurmuştu.
Orano, ülkenin kuzeyinde bulunan ve dünyanın en büyük uranyum yataklarından biri olan Imouraren madeninin işletmesi için de Nijer devletiyle anlaştı. Yaklaşık 200 bin metrik ton rezervi olduğu tahmin edilen madende, uranyum çıkarma işlemi 2028'de başlayacak.
Orano, Arlit kenti yakınlarındaki Akokan yer altı maden sahasında geride bıraktığı radyoaktif atıklarla gündeme gelmişti.Toplamda 75 bin metrik ton uranyum çıkarılan ve rezervin bitmesiyle 2021'de kapanan maden sahasında, 20 milyon ton radyoaktif atığın ortada bırakıldığı tespit edilmişti.
Fransız sivil toplum örgütü, Radyoaktivite Hakkında Bağımsız Araştırma ve Bilgi Komisyonu (CRIIAD), maden sahasındaki radyoaktif atıkların kille kaplanması gerektiğini ancak Fransız şirketin bunu yapmadığını söyledi.CRIIAD'a göre, 20 milyon ton radyoaktif atık, bölgedeki 100 bin kişinin sağlığını doğrudan tehdit ediyor.