Astronot Alper Gezeravcı'nın uzayda yaptığı deneylerden ilkinin sonucu paylaşıldı. Ege Üniversitesi, Türkiye'nin insanlı ilk uzay bilim misyonundan başarıyla dönen astronot Gezeravcı'nın yanında götürdüğü "Tuz Gölü Hardalı" isimli bitkinin, çimlendiğini açıkladı. Bu gelişme, Tuz Gölü'nde endemik olarak yetişen "Schrenkiella parvula" yani Tuz Gölü Hardalı'nın, Mars gibi tarım planlanan gezegenleri ıslah edebileceğini gösterdi. Yüksek tuzlu ortamlara dayanıklı bu bitki çok düşük ısıda da hayatta kaldı.
Üniversiteden yapılan açıklamada, Gezeravcı'nın uzay ortamında gerçekleştirdiği 13 deneyden birinin, yürütücülüğünü EÜ Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday'ın yaptığı Doç. Dr. Barış Uzilday ile Prof. Dr. İsmail Türkan'ın araştırmacı olarak katıldığı "Schrenkiella Parvulanın Tuz Stresine Verdiği Yanıtların Uzay Ortamında Araştırılması-Extremophyte" isimli deney olduğu hatırlatıldı. Yüksek tuzlu ortamlara dirençli bitkinin, çok zayıf yer çekiminde yüksek tuzluluğa karşı gösterdiği toleransı sürdürüp sürdüremeyeceğine ilişkin yapılan deney süresince, bitkinin fotoğraflarının, proje ekibine günlük olarak ulaştırıldığı kaydedildi.
MARS TARIMINDA KULLANILABİLİR
Açıklamada görüşlerine yer verilen Doç. Dr. Barış Uzilday, şu bilgileri verdi: "Deneyin ikinci ve üçüncü günde bitkilerin çimlendiklerini gözlemledik. Bu, bizim için çok önemliydi. Beklediğimiz büyüme seviyesine ulaştıklarını ancak bitkilerin yaprak ve gövde şekillerinin mikro yer çekimi ile farklılık gösterdiğini gördük. Schrenkiella parvula bitkisi Tuz Gölü etrafında yüksek tuza, ağır metallere, düşük ve yüksek sıcaklığa toleranslı, zorlu şartlara adapte olabilen bir bitki. Mars gibi, insanların ileride gitmeyi ve tarım yapmayı amaçladığı yerlerde orayı ıslah edebilmeyi sağlayacak öncü özelliklere sahip."
EKSİ 80 DERECEDE DONDURULDU
Deney sürecinin devam ettiğini aktaran Doç. Dr. Uzilday, şunları kaydetti: "Bitkiler, deney sonunda astronotumuz Alper Gezeravcı tarafından hasat edildi. Bir solüsyon ile metabolik süreç tamamen durduruldu. Daha sonra Uluslararası Uzay İstasyonunda -80 santigrat derecede derin dondurucuya aktarıldı. Aynı sıcaklıkta kapsül içinde dünyaya getirildi. Oradan da ülkemize gelecek. Bunu takiben biz burada hem bitkilerin büyüme performansı hem de yeni nesil RNA dizilime yöntemi ile hangi genler aktifleşmiş, mikro yer çekimi altında bitki tuza nasıl yanıt vermiş bunları araştırmaya çalışacağız."
TUZ GÖLÜ HARDALI NEDİR?
Halk arasısda Tuz Gölü Hardalı olarak bilinen Schrenkiella parvula isimli bitki, son derece tuzlu koşullarda büyüyebilme ve gelişebilme yeteneğine sahipt. 2022 yılında Dinneny Lab'da yayımlanan bir makalede, araştırmacılar bitkinin bu özelliklerini anlayarak, diğer bitkileri stresli ortamlara dayanacak şekilde geliştirmenin yollarını araştırmaktadırlar. Yapılan araştırmalara göre, Schrenkiella parvula, çoğu bitkiyi öldürücü olan tuzlu ortamlarda hayatta kalmakla kalmıyor, aynı zamanda gelişimini sürdürmeyi başarıyor. Nature Plants dergisinin bir raporuna göre, Stanford Üniversitesi'nden araştırmacılar, bu bitkinin stresli koşullar altında daha hızlı gelişme yeteneğini keşfetmişlerdir. Bu keşif, gelecekte diğer bitkilerin de benzer stresli ortamlara daha etkili bir şekilde adapte olabilmesi adına önemli ipuçları sunmaktadır.
ZOR KOŞULLARDA DAHA DA GELİŞİYOR
Schrenkiella parvula, genellikle diğer bitkilerin hayatta kalamayacağı durumlarda sadece yaşamakla kalmayıp, aynı zamanda gelişimini sürdürebilen bir özellik göstermektedir. Nature Plants dergisinde yayımlanan bir rapora göre, Stanford Üniversitesi'nden araştırmacılar, bu bitkinin stresli koşullar altında daha hızlı geliştiğini keşfetmişlerdir. Bu tür araştırmalar, bitki biyolojisi alanında önemli ipuçları sunarak tarım ve bitki yetiştirme uygulamalarında çeşitli avantajlar sağlayabilir.